ҶОМЕА
Шанбе 04 Май 2024 06:34
6300
Ё чаро фоизҳои худсаронаи терминалҳо аз байн намераванд?

Мисле, ки баъзеҳо дунёро бесоҳиб гумон кардаанд. Чизе хоҳанд мегӯянд, чи коре хоҳанд мекунанд. Ва бадтар аз ин марзи ҳама бадиҳоро гузашта, даст ба ғорати мардум мезананд. Чаро зиёданд онҳое, ки ҳадди худро надониста даст ба ҷайби мардум задаанд ва гӯё 10-20 дирам барои мардум пул нест ва онҳо дам фурӯ мебаранд. Соҳибони терминалҳо (банкоматҳо) ҳамагӣ баъди чанд муддате ба гирифтани чанд дарсади маблағи истифодабарандагони алоқаҳои мобилӣ шуруъ намуданд ва аз соли 2017 то ҳол ин амалро идома дода истодаанд, вале аз чист ки касе “пишакашон”-ро “пиш” намегуяд? Ин ҳолати як ё ду ҷамъияти пулгузаронӣ нест, дар аксар терминалҳо ҳатто то сӣ дарсади маблағи пардохти муштариён беибо ситонида мешавад.  

Нодида гирифтани қарори  ҳукумати кишвар

30 апрели соли 2016, № 207 - 7, мутобиқи моддаи 6 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи алоқаи барқӣ” Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Қарор “Дар бораи тартиб ва талаботи пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он”-ро тасдиқ намуд.  Дар боби “Гузаронидани маблағ ба тавозуни истифодабарандагони симкортҳо (муштариён)”-и қарори мазкур, сархати 4-ум чунин омадааст, ки “фоиз барои қабули пардохт набояд ситонида шавад”. Назорати қарори мазкур ва дар амал татбиқ намудани онро бояд мақоми ваколатдор - Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд роҳандозӣ менамуду Хадамоти зиддиинҳисории назди Ҳукумати ҷумҳурӣ дар асоси қарори мазкур ҳуқуқи истеъмолкунандаро ҳимоя менамуд. Вале...

Дар нишасти охирини Хадамоти зиддиинҳисорӣ гуфта шуд, ки терминалҳои пулгузаронӣ дар семоҳаи соли 2019 зиёда аз 45 ҳазор сомонӣ маблағи муштариёни ширкатҳои мобилиро ғайриқонунӣ аз худ кардаанд. Дар ин бора 17 июл муовини сардори Хадамоти зиддиинҳисорӣ Саидмуродзода Абдусамад ба хабарнигорон иттилоъ дода, афзуд: “Вобаста ба фаъолияти терминалҳои пулгузаронӣ аз ҷониби дастгоҳи марказии Хадамоти зиддиинҳисорӣ чанд маротиба санҷишу рейдҳо дар солҳои 2018-2019 гузаронида шуд. Аз ҷумла санҷишҳо дар асоси дархости Прократураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҶДММ “ССП-Пайванд”, “Пардохти фаврӣ”, “Душанбе ситӣ”, “Тиҷорат”, “Боварӣ” ва ғайра нишон дод, ки аз ҷониби ҷамъиятҳои мазкур Қарори Ҳукумати кишвар “Дар бораи тартиб ва талаботи пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он” сархати 3-и моддаи 14 сарфи назар карда шудааст. Тибқи моддаи 6-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳимояи ҳуқуқи истеъмолкунанда" бояд хизматрасонӣ дар намуди асл қарор гирад. Лекин фаъолияти ҷамъиятҳои мазкур нишон дод, ки онҳо аз ҳар як муштарӣ ба андозаи то 3% маблағ меситонидаанд”. 
 
Ҳамчунин намояндаи Хадамоти зиддинҳисорӣ иттилоъ дод, ки бо назардошти ин аз ҷониби мутахассисони дастгоҳи марказии хадамот дар тамоми ҷамъиятҳои номбурда санҷишҳо гузаронида, санадҳои лозима тартиб дода шуда, мабалағҳое, ки беасос даромад шуда буданд, ба буҷети ҷумҳуриявӣ пардохт гардиданд ва маводҳои лозима тибқи тартиби муқарраргардида, ба Прократураи генералӣ ҷиҳати чораҷӯӣ ирсол шуданд.

Амали мазкур нишон медиҳад, ки ба соҳибони терминалҳо Қарори Ҳукумати кишвар “Дар бораи тартиб ва талаботи пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он” ҳеҷ аҳамияте надорад ва ба ҳар тавре хоҳанд, ҳаққи мардумро рӯёнидан мегиранд.

Вақте ки назорат нест...

Операторони ширкатҳои мобилӣ ҳамчун фармоишгар барои пардохти маблағи муштариён бо ҷамъиятҳо шартномаи ҳамкорӣ бастаанд ва дар асоси ҳамин шартнома то 1,5 фисади маблағе, ки ба терминалҳо гузаронида мешавад, ба соҳибони ҷамъиятҳои хизматрасонӣ дода мешавад. Яъне, ҷамъиятҳо ҳамчун иҷрокунанда ба манфиати  фармоишгар маблағи пардохтро аз муштариён қабул карда, ба суратҳисоби  он интиқол медиҳанд ва фармоишгар барои  иҷрои корҳо ҳақмузди соҳиби терминалро медиҳад. Вале аз суҳбат ба чанд намояндагони ин ҷамъиятҳо маълум гардид, ки онҳо худсарона фоизи муайяни худро монда, аз як сомонии дар терминалҳо ба тавозун гузаронидашуда, ҳатто то 30 фоиз маблағи муштариёнро меситонанд. Ва барои ин кори худ баҳона пеш меоранд, ки маблағи аз ширкатҳои мобилӣ ба даст оварда, хеле кам асту хароҷоти онҳоро рӯпуш карда наметавонад. Барои тасдиқи гуфтаҳо суҳбати намояндагони чанде аз терминалҳои пулгузарониро мисол меорем.  

Терминалҳои пулгузаронии ҶҶДМ “Леваканд” аз як сомонӣ то 10 дирам ҳақ мегиранд, ки 10% -и маблағи гузаронидашударо ташкил медиҳад. Ба гуфтаи яке аз масъулини ин ҷамъият ҳоло як қарори тозаеро баровардаанд, ки ҷамъияти мазкур дар асоси он аз муштариён пул мегирад: “Ҳамааш қонунист”-гуфт намояндаи ин ҷамъият. Вақте аз ӯ суол кардем, ки барои чӣ аз як сомонӣ 10 фоиз мегиред, ба мо дигар шумораи телефонро доду таъкид намуд, ки: “Ин одам оиди ҳамин масъала аст”. Вақте ба шумораи нав тамос гирифтем, оиди ин масъала чунин гуфт: “Қарор “Дар бораи тартиб ва талаботи пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он” бекор карда шудааст. Ширкатҳои мобилӣ аз маблағҳои гузаронидашуда ба мо 0,8% медиҳанд, ки ин хеле кам аст”. 

Терминалҳои ҶДММ “Пайванд” бошанд, аз як сомоне, ки ба тавозун гузаронида мешавад, то 15% меситонанд. Вақте ба масъули ин ширкат муроҷита намуда гуфтем, ки чаро аз як сомонӣ то 15 фисад меситонед, нобоварона гуфт, ки “15 дирам аст?” Яъне то ҳол намедонанд, ки чанд фоизи маблағҳои муштариёнро ғайриқонунӣ аз худ мекунанд. Доир ба татбиқи қарори болозикр ва ситонидани баланди фоиз намояндаи ширкати “Пайванд” чунин гуфт: “Муштарии муҳтарам, терминалҳо бисёраш шахсианд. Фоизҳоро ҳамон соҳибони терминалҳо мемонанд. Агар шикоят карданӣ бошед, омада дар офисамон шикоят кунед”. 

Намояндаи ҶДММ “Пардохт ТҶ” гуфт: “Ҳар як терминал барои хизматрасонии худ бояд аз пулҳои гузаронидаи муштариён фоиз гирад. Ширкати мо барои хизматрасонии худ   аз 1 сомонӣ 10%  маблағ  мегирад. Қарори Ҳукумати кишвар “Дар бораи тартиб ва талаботи пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он”, ки тибқи он бояд аз маблағи гузаронидаи муштариён фоиз гирифта намешуд, бекор карда шуд”. 

Намояндагони ҶДММ “Еxpress pay” гӯё мехоҳад, дар сабқат аз ҳама дигар ширкатҳо гузарад. Ин ширкат аз як сомонии ба тавозун гузаронидашуда, то 30 дирам мегирад ва инро намояндаи ширкат чунин тасдиқ намуд: “Ширкати мо барои хизматрасонӣ аз 1 сомонӣ 30 дирами пули пардохтнамудаи муштариро мегирад. Аммо агар муштарӣ аз 10 сомонӣ зиёд пардохт намояд, пас тахфиф дар назар дошта шуда, аз муштарӣ 3% маблағ гирифта мешавад. Зеро ин ҳақи хизматрасонӣ мебошаду ҳар терминал барои гирифтани он ҳақ дорад. Вобаста ба ин ҳамаи ҳуҷҷатҳои дахлдорро дар худ дорем. Ҳамаи терминалҳои мо муштариҳоро бо чек таъмин менамояд. Дар ҳолати набудани чек дар терминал, бо муроҷиат намудани муштарӣ мо чеки электрониро ба телефонашон  равон менамоем”. 

Аммо тасдиқи гуфтаҳои намояндаи ин ширкат чандон дуруст нест. Операторони ин ширкат ҳангоми суҳбат бо мо аз посухи аксар суолҳо худдорӣ намуданд. Ҳамчунин, ройгон будани рақамҳои терминал  барои муроҷиати муштариён, танҳо навиштае беш нест. Аз он ҳам маблағи муштариҳо ситонида мешавад. Агар муштарӣ ҳангоми гузаронидани маблағ дар терминал ба мушкилӣ дучор гардад, чӣ гуна бояд ба ширкати маблағгузаронидаи худ занг занад, саволест посухталаб.

Намояндаи ҶДММ “Q-Pay” зимни суҳбат чунин гуфт, ки терминалҳо бе гирифтани фоиз аз маблағҳои гузаронидаи муштариён наметавонан, фаъолият баранд: “Ҳар ширкат бояд фоизи худро муқаррар намуда, фоидаи худро гирад. Қарори Ҳукумати ҷумҳурӣ: “Дар бораи тартиб ва талаботи пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он”, ки мувофиқи ин қарор набояд аз маблағҳо фоиз гирифта мешуд,  баъди се рӯзи баромадан қатъ карда шуда, боз фоизҳо ҷорӣ гардиданд. Ин қарор тахминан рӯзи 1-уми июни  соли 2019 ба тавсиб расида, рӯзҳои 4-5-уми ҳамин моҳ қатъ гардид.  Дар сурате аз маблағи гузаронидаи  муштарӣ фоиз  гирифта намешавад, агар он маблағ беш аз 50 сомонӣ бошад.  Ширкатҳои мобилӣ ба мо дар як моҳ аз 0,5 то 1% маблағ пардохт мекунанд.

Расидҳои мо ҳоло аксаран электронӣ ҳастанд. Онҳо тавассути паёмак ба телефонҳои муштариҳо омада, дар он рақами терминал, рақами бо мо пайваст шудан, макони терминал, миқдори маблағи гузаронидашуда, рӯз ва вақти гузаронидани маблағ дарҷ гардидааст. Азбаски расидҳои коғазӣ наметавонанд маблағи сарфшудаи худро пӯшонанд, бинобар ин аксари терминалҳо, ки хусусианд  аз додани онҳо даст кашидаанд. Зеро қисми зиёди  муштариён баъди гузаронидани маблағ “бо чек”-ро зер мекунанд, аммо ба он эътибор ҳам намедиҳанд. Вале  дар сурати набудани расид ҳам агар муштариҳо занг зананд, мо ҳатман мушкили онҳоро ҳал мекунем”. Аммо ҳангоми гузаронидани маблағ терминал ба мо на расид пешниҳод карду на паёмаке дар ин бора ба телефонамон ирсол гардид. Ҳангоми муроҷиат кардан, оператори ширкат мушкилиҳои техникиро пеш оварда, наомадани паёмакро ба он вобаста донист.

Дар миёни терминалҳо ҶДММ “Пардохтҳо” марбут ба Бонки эсхата ягона ҷамъиятест, ки аз муштариён пул намеситонад ва ҳама терминалҳояш бе фоизанд. Ҳамчунин ба муштариён расид низ пешниҳод мекунанд.

Танзими ин бенизомӣ вазифаи кист?

Дар се моҳ ғайриқонунӣ аз худ намудани зиёда аз 45 ҳазор сомонӣ маблағи муштариёни ширкатҳои мобилӣ пули кам нест, ба ин кӣ бояд ҷавоб гӯяд? Чаро Ҳукумати кишвар ғами шаҳрвандонро хӯрда, барои онҳо осониро пешбинӣ намояду ширкатҳо онро нодида гирифта, ба нафъи худ кор кунанд? Чаро мақоми ваколатдор - Хадамоти алоқа корҳои фаҳмондадиҳиро дар ин самт роҳандозӣ накунад? Ҳамин бетарафист, ки соҳибони ширкат қабули қарорро ба 1-уми июни  соли 2019 ва қатъи онро ба рӯзҳои 4-5-уми ҳамин моҳ рост медонанд. Ё чаро Хадамоти зиддиинҳисорӣ назоратро дуруст ба роҳ намонад, ки ҳар ширкат бо хости худ фоизи мехостаашро нагузорад? Кӣ бояд уқдаҳои ин мушкилиро боз кунад? Қонуну қарори дар ин самт ба тавсиб расида, барои кист? Ин саволҳо ҷавоб мехоҳанд! 

Хуршед МАВЛОНОВ, “ҶТ”,
Сайёра ШУКУРЗОДА, 
волонтёри “ҶТ”

Эзоҳи худро нависед



Рамзҳо дар расм