ҶОМЕА
Панҷшанбе 02 Май 2024 06:23
ё мубориза бо коррупсия танҳо овезаю шиорсозӣ нест
Ҳанӯз дар аҳди бостон калимаи “коррупсия” ба истилоҳи фасод, вайронкунанда, зараррасонанда ва фурӯхтани мансаб маънидод карда шуда, ҳамчун рафтори истифода намудани имкониятҳои мансаб ба манфиатҳои шахсӣ фаҳмида мешуд ва афроди ба чунин амал дастзада дар ҳамаи давру замонҳо аз ҷониби аҳли ҷомеа маҳкум мегардиданд.
Эмомалӣ Раҳмон
Рафторе, ки ба ҷуз вайронӣ чизе ба бор намеорад. Рафторе, ки ба ҷуз ақибмондагӣ ҳосиле надорад. Рафторе, ки бовариро нисбати ҳама касу ҳама чиз мекоҳонад. Рафторе, ки сатҳи олимро аз омӣ поинтар мекунад. Рафторе, ки ҳама мехоҳанд, вуҷуд надошта бошад, аммо аксарият ба он амал мекунанд. Рафторе, ки ҳатто давлатро ба нестӣ мебараду онро хароб мекунад. Рафторе, ки садҳо вайрониҳою бадиҳои дигарро пушти худ мекашонад ва ба онҳо аксарият дониста амал мекунанд - ин КОРРУПИЯ мебошад.
Ба иттилои Созмони ғайридавлатии Transparency International (Индекси байналмилалии дарки коррупсия) дар пешрафтатарин давлатҳои ҷаҳон низ амалҳои коррупсионӣ дар ҳоли рушданд. Дар соли 2018 аз байни кишварҳои Осиёи Марказӣ мавқеи аз ҳама пойин - 167-умро Transparency International ба Туркманистон додааст. Дар ин сол Transparency International Зеландияи Нав, Дания, Финландия, Норвегия, Швейтсария, Сингапур ва Канадаро кишварҳои аз коррупсия тозатарини дунё ва Сомалӣ, Судони ҷанубӣ, Сурия, Афғонистон ва Яманро баръакс фасодзадатарин кишварҳои дунё хондааст. Дар соли 2019 бошад, ин созмон Дания ва Зеландияи Навро чун кишварҳои аз фасод тоза муаррифӣ намудааст. Яъне дар ин кишварҳо сатҳи фасодзадагӣ ва ё порагирӣ хеле кам ба мушоҳида мерасидааст. Сомалӣ, Судони Ҷанубӣ ва Сурия аз рӯи фасодзадагӣ дар ҷойҳои аввал меистанд. Тибқи нишондод, Тоҷикистон низ дар ин радабандӣ ҷои чандон муносиберо соҳиб нест.
То куҷо ба ҳақиқат наздик будани радабандии ин созмон ба мо аҳамият надорад. Вале бо вуҷуди муборизаҳои беамон бар зидди коррупсия ин амали нангин ҳамоно миёни ҷомеаи мо реша давондааст ва бад будани ҷойгоҳи Тоҷикистонро дар радабандии кишварҳои фасодзада ба ҳақиқат наздик мекунад.
Дар воқеъ вақте сухан аз боби ришваситонӣ меравад, зоҳиран ҳама ба он ба нафрат менигаранд. Ба назари ҳамагон коррупсия гуё чизи манфуру бад аст. Аммо ҳолатҳои зиёде собит мекунанд, ки дар асл ин тавр нест. Мулоқоти охири Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо кормандони мақомоти молия, андоз, гумрук, сармоягузорӣ ва бонкҳои кишвар баёнгари ин гуфтаҳоянд. Дар ин мулоқот собит гардид, ки ҳатто нафарони муваззаф барои пешгирӣ аз ришвахӯриву ришваситонӣ по дар ин ботлоқ мениҳанд.
Андешаҳо бобати ин зуҳуроти номатлуб, ба таъкиди Пешвои миллат “решаҳои хеле қадимӣ” дорад, яксон нест. Вале дар маҷмӯъ ҳама шаҳрвандон онро чун костакунандаи эътимоди мардум ба давлат, коҳишдиҳандаи обрӯву эътибори он, рушддиҳандаи иқтисодиёти пинҳонӣ, поймолкунандаи ҳуқуқи инсон ва заиф шудани пояҳои ахлоқии ҷомеа медонанд. Аз ҷумла ба андешаи сиёсатшинос Дилшод Раҳимов: “Коррупсия зуҳуротест, ки риштаҳои инкишофи муносибатҳои давлатдориро вайрон мекунад. Вақте ки ин зуҳуроти номатлуб дар ҷомеа ташаккул ёфта, соҳаҳои гуногуни муносибатҳои ҷамъиятиро фаро мегирад, паёмадҳои манфӣ ва хавфнокро ба бор меоварад. Пеш аз ҳама коррупсия таҳдиди воқеиро барои вайрон кардани амнияти давлат равона мекунад. Зеро вақте соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъиятӣ мавриди харидуфурӯш қарор мегирад мо аз ҳеҷ як муносибатҳои амниятӣ бархурдор буда наметавонем. Аз ин рӯ метавон гуфт, ки коррупсия дар шароити имрӯза дар баробари терроризму экстрормизм ва яроқи ядроӣ таҳдидҳо ва хатарҳои бузург барои амнияти ҳар як давлат аст. Нуқтаи ниҳоии муносибатҳои коррупсионӣ ин системавӣ гардидани он мебошад”.
Ҳуқуқшинос, Шаҳбоз Мизробов бошад бар ин назар аст, ки мубориза бо коррупсия қувваи бузургро талаб мекунад. Ба таъкиди ин ҳуқуқшинос: “Коррупсия имрӯз воқеан ҷомеаи башариро, ки дар раванди босуръати тараққиёт қарор дорад, таҳдид менамояд. Баъзе аз нафарони алоҳида бо гирифтани мансаб ва ё ишғоли вазифа кӯшиш менамоянд, ки фоидаи муфт ба даст оранд. Аммо бояд зикр дошт, ки аз дидгоҳи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ гирифтани пора ҷиноят эътироф гардидааст. Воқеан ҳангоми рух додани амалҳои коррупсионӣ натанҳо нафари алоҳида, балки давлат метавонад зарар бинад. Ҳеҷ як соҳаи ҳаёти ҷомеа наметавонад аз хатарҳои коррупсионӣ бе таъсир монад. Ин зуҳуроти номатлуб ба иқтисодиёти давлат зарари ҷиддӣ расонида, боварии мардумро ба ҳокимият коста мегардонад”. Донишҷӯ Юсуфҷон Бердиев низ коррупсияро амали номатлуб хонда қайд мекунад, ки: “Коррупсия кушандаи тараққиёт ва амали номатлубест, ки реша давондани он хатари ҷиддие ба рушди ҷомеаи шаҳрвандӣ мебошад. Он ба дарёфти донишмандону фарзонагон монеа эҷод мекунад. Нафароне, ки воқеан мехоҳанд олиму заковатманд бошад, ин хатар онҳоро нороҳат месозад. Мебинад, ки тавассути ришва кораш, чи илмӣ ва чи эҷодӣ бошад, пеш меравад, хулоса мебарорад, ки бе офариниши матолиб роҳи муваффақият вуҷуд дорад. Ин гуна амали онҳо низ ба тараққиёти фазои илмиву истеҳсолии кишвар манфиатовар нест”.
Месазад, ки барои решакан намудани фасоду фасодкорӣ муборизаи ҳамешагӣ бурд ва нафарони ба он даст мезадаро ба таври сангин муҷозот намуд. Хушбахтона Ҳукумату давлати Тоҷикистон барои пешгирии коррупсия аз рӯзҳои аввали соҳбиистиқлолӣ чораҳои заруриро пиёда сохт. Қабул гардидани Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи тадбирҳои иловагӣ оид ба пурзӯр намудани мубориза бар зидди ҷинояткорӣ дар соҳаи иқтисод ва коррупсия” 21 июли соли 1999, Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30.08.2013 №1504 “Дар бораи Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020”, қабули қонуни фарогири масъалаҳои марбут ба коррупсия Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи экспертизаи зиддикоррупсионии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ”, таъсис ёфтани Шӯрои миллии муқовимат бо коррупсия, комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба пешгирии коррупсия дар сатҳи вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо ва таъсиси ниҳоди махсусгардонидашуда - Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия аз ҷумлаи он тадбирҳо мебошанд.
Вале бояд таъкид намуд, ки пешгирии коррупсия пеш аз ҳама аз худи мо вобаста аст. Мо бояд набудани онро замина гузорем. Чун ин ҳама қонуну қарорҳо навиштае беш нестанд, то замоне ки, мо худ паи нестии он накӯшем. Маҳз мо бояд барои нобуд сохтани он роҳҳо ҷӯему тадбирҳо андешем. Ба таъбири сиёсатшинос, Дилшод Раҳимов: “Барои пеши роҳи ин зуҳуроти номатлуби ҷомеаро гирифтан аввал бояд сатҳи инкишофи камбизоатии мардум паст карда шавад. Зеро камбизоатӣ инсонро маҷбур менамояд то ба ҳар кор даст занад. Ҳамчунин фарҳанги сиёсии халқро бояд баланд бардошт, то аз паёмадҳои манфии ин зуҳуроти ҷомеа огоҳ шуда, ҳар яке тавонад ба муқобили он мубориза барад”. Мубориза бо коррупсия танҳо бо овехтани чанд шиору овеза кифоягӣ намекунад. Шиорҳои “Коррупсияро решакан бояд кард”, “Коррупсия муборизаи беамон мехоҳад”, “Аз коррупсия ҳазар”, “Коррупсия хатари ҷиддӣ ба давлату давлатдорӣ” ва садҳои дигар ҳанӯз маънои мубориза бо коррупсияро надорад. Балки амалу рафтор ва фаъолияти аз ришва поки мо бояд баёнгари муқовимат бо ин амали нангин бошад.
Хуршед МАВЛОНОВ, “ҶТ”
Сайёра ШУКУРЗОДА,
волонтёри “ҶТ”
Ҳанӯз дар аҳди бостон калимаи “коррупсия” ба истилоҳи фасод, вайронкунанда, зараррасонанда ва фурӯхтани мансаб маънидод карда шуда, ҳамчун рафтори истифода намудани имкониятҳои мансаб ба манфиатҳои шахсӣ фаҳмида мешуд ва афроди ба чунин амал дастзада дар ҳамаи давру замонҳо аз ҷониби аҳли ҷомеа маҳкум мегардиданд.
Эмомалӣ Раҳмон
Рафторе, ки ба ҷуз вайронӣ чизе ба бор намеорад. Рафторе, ки ба ҷуз ақибмондагӣ ҳосиле надорад. Рафторе, ки бовариро нисбати ҳама касу ҳама чиз мекоҳонад. Рафторе, ки сатҳи олимро аз омӣ поинтар мекунад. Рафторе, ки ҳама мехоҳанд, вуҷуд надошта бошад, аммо аксарият ба он амал мекунанд. Рафторе, ки ҳатто давлатро ба нестӣ мебараду онро хароб мекунад. Рафторе, ки садҳо вайрониҳою бадиҳои дигарро пушти худ мекашонад ва ба онҳо аксарият дониста амал мекунанд - ин КОРРУПИЯ мебошад.
Ба иттилои Созмони ғайридавлатии Transparency International (Индекси байналмилалии дарки коррупсия) дар пешрафтатарин давлатҳои ҷаҳон низ амалҳои коррупсионӣ дар ҳоли рушданд. Дар соли 2018 аз байни кишварҳои Осиёи Марказӣ мавқеи аз ҳама пойин - 167-умро Transparency International ба Туркманистон додааст. Дар ин сол Transparency International Зеландияи Нав, Дания, Финландия, Норвегия, Швейтсария, Сингапур ва Канадаро кишварҳои аз коррупсия тозатарини дунё ва Сомалӣ, Судони ҷанубӣ, Сурия, Афғонистон ва Яманро баръакс фасодзадатарин кишварҳои дунё хондааст. Дар соли 2019 бошад, ин созмон Дания ва Зеландияи Навро чун кишварҳои аз фасод тоза муаррифӣ намудааст. Яъне дар ин кишварҳо сатҳи фасодзадагӣ ва ё порагирӣ хеле кам ба мушоҳида мерасидааст. Сомалӣ, Судони Ҷанубӣ ва Сурия аз рӯи фасодзадагӣ дар ҷойҳои аввал меистанд. Тибқи нишондод, Тоҷикистон низ дар ин радабандӣ ҷои чандон муносиберо соҳиб нест.
То куҷо ба ҳақиқат наздик будани радабандии ин созмон ба мо аҳамият надорад. Вале бо вуҷуди муборизаҳои беамон бар зидди коррупсия ин амали нангин ҳамоно миёни ҷомеаи мо реша давондааст ва бад будани ҷойгоҳи Тоҷикистонро дар радабандии кишварҳои фасодзада ба ҳақиқат наздик мекунад.
Дар воқеъ вақте сухан аз боби ришваситонӣ меравад, зоҳиран ҳама ба он ба нафрат менигаранд. Ба назари ҳамагон коррупсия гуё чизи манфуру бад аст. Аммо ҳолатҳои зиёде собит мекунанд, ки дар асл ин тавр нест. Мулоқоти охири Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо кормандони мақомоти молия, андоз, гумрук, сармоягузорӣ ва бонкҳои кишвар баёнгари ин гуфтаҳоянд. Дар ин мулоқот собит гардид, ки ҳатто нафарони муваззаф барои пешгирӣ аз ришвахӯриву ришваситонӣ по дар ин ботлоқ мениҳанд.
Андешаҳо бобати ин зуҳуроти номатлуб, ба таъкиди Пешвои миллат “решаҳои хеле қадимӣ” дорад, яксон нест. Вале дар маҷмӯъ ҳама шаҳрвандон онро чун костакунандаи эътимоди мардум ба давлат, коҳишдиҳандаи обрӯву эътибори он, рушддиҳандаи иқтисодиёти пинҳонӣ, поймолкунандаи ҳуқуқи инсон ва заиф шудани пояҳои ахлоқии ҷомеа медонанд. Аз ҷумла ба андешаи сиёсатшинос Дилшод Раҳимов: “Коррупсия зуҳуротест, ки риштаҳои инкишофи муносибатҳои давлатдориро вайрон мекунад. Вақте ки ин зуҳуроти номатлуб дар ҷомеа ташаккул ёфта, соҳаҳои гуногуни муносибатҳои ҷамъиятиро фаро мегирад, паёмадҳои манфӣ ва хавфнокро ба бор меоварад. Пеш аз ҳама коррупсия таҳдиди воқеиро барои вайрон кардани амнияти давлат равона мекунад. Зеро вақте соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъиятӣ мавриди харидуфурӯш қарор мегирад мо аз ҳеҷ як муносибатҳои амниятӣ бархурдор буда наметавонем. Аз ин рӯ метавон гуфт, ки коррупсия дар шароити имрӯза дар баробари терроризму экстрормизм ва яроқи ядроӣ таҳдидҳо ва хатарҳои бузург барои амнияти ҳар як давлат аст. Нуқтаи ниҳоии муносибатҳои коррупсионӣ ин системавӣ гардидани он мебошад”.
Ҳуқуқшинос, Шаҳбоз Мизробов бошад бар ин назар аст, ки мубориза бо коррупсия қувваи бузургро талаб мекунад. Ба таъкиди ин ҳуқуқшинос: “Коррупсия имрӯз воқеан ҷомеаи башариро, ки дар раванди босуръати тараққиёт қарор дорад, таҳдид менамояд. Баъзе аз нафарони алоҳида бо гирифтани мансаб ва ё ишғоли вазифа кӯшиш менамоянд, ки фоидаи муфт ба даст оранд. Аммо бояд зикр дошт, ки аз дидгоҳи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ гирифтани пора ҷиноят эътироф гардидааст. Воқеан ҳангоми рух додани амалҳои коррупсионӣ натанҳо нафари алоҳида, балки давлат метавонад зарар бинад. Ҳеҷ як соҳаи ҳаёти ҷомеа наметавонад аз хатарҳои коррупсионӣ бе таъсир монад. Ин зуҳуроти номатлуб ба иқтисодиёти давлат зарари ҷиддӣ расонида, боварии мардумро ба ҳокимият коста мегардонад”. Донишҷӯ Юсуфҷон Бердиев низ коррупсияро амали номатлуб хонда қайд мекунад, ки: “Коррупсия кушандаи тараққиёт ва амали номатлубест, ки реша давондани он хатари ҷиддие ба рушди ҷомеаи шаҳрвандӣ мебошад. Он ба дарёфти донишмандону фарзонагон монеа эҷод мекунад. Нафароне, ки воқеан мехоҳанд олиму заковатманд бошад, ин хатар онҳоро нороҳат месозад. Мебинад, ки тавассути ришва кораш, чи илмӣ ва чи эҷодӣ бошад, пеш меравад, хулоса мебарорад, ки бе офариниши матолиб роҳи муваффақият вуҷуд дорад. Ин гуна амали онҳо низ ба тараққиёти фазои илмиву истеҳсолии кишвар манфиатовар нест”.
Месазад, ки барои решакан намудани фасоду фасодкорӣ муборизаи ҳамешагӣ бурд ва нафарони ба он даст мезадаро ба таври сангин муҷозот намуд. Хушбахтона Ҳукумату давлати Тоҷикистон барои пешгирии коррупсия аз рӯзҳои аввали соҳбиистиқлолӣ чораҳои заруриро пиёда сохт. Қабул гардидани Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи тадбирҳои иловагӣ оид ба пурзӯр намудани мубориза бар зидди ҷинояткорӣ дар соҳаи иқтисод ва коррупсия” 21 июли соли 1999, Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30.08.2013 №1504 “Дар бораи Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020”, қабули қонуни фарогири масъалаҳои марбут ба коррупсия Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи экспертизаи зиддикоррупсионии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ”, таъсис ёфтани Шӯрои миллии муқовимат бо коррупсия, комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба пешгирии коррупсия дар сатҳи вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо ва таъсиси ниҳоди махсусгардонидашуда - Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия аз ҷумлаи он тадбирҳо мебошанд.
Вале бояд таъкид намуд, ки пешгирии коррупсия пеш аз ҳама аз худи мо вобаста аст. Мо бояд набудани онро замина гузорем. Чун ин ҳама қонуну қарорҳо навиштае беш нестанд, то замоне ки, мо худ паи нестии он накӯшем. Маҳз мо бояд барои нобуд сохтани он роҳҳо ҷӯему тадбирҳо андешем. Ба таъбири сиёсатшинос, Дилшод Раҳимов: “Барои пеши роҳи ин зуҳуроти номатлуби ҷомеаро гирифтан аввал бояд сатҳи инкишофи камбизоатии мардум паст карда шавад. Зеро камбизоатӣ инсонро маҷбур менамояд то ба ҳар кор даст занад. Ҳамчунин фарҳанги сиёсии халқро бояд баланд бардошт, то аз паёмадҳои манфии ин зуҳуроти ҷомеа огоҳ шуда, ҳар яке тавонад ба муқобили он мубориза барад”. Мубориза бо коррупсия танҳо бо овехтани чанд шиору овеза кифоягӣ намекунад. Шиорҳои “Коррупсияро решакан бояд кард”, “Коррупсия муборизаи беамон мехоҳад”, “Аз коррупсия ҳазар”, “Коррупсия хатари ҷиддӣ ба давлату давлатдорӣ” ва садҳои дигар ҳанӯз маънои мубориза бо коррупсияро надорад. Балки амалу рафтор ва фаъолияти аз ришва поки мо бояд баёнгари муқовимат бо ин амали нангин бошад.
Хуршед МАВЛОНОВ, “ҶТ”
Сайёра ШУКУРЗОДА,
волонтёри “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед