Биёед дигар сари масъалаи чӣ будани фарҳанг ҳарф намезанем. Бобати фарҳанги қадимаву пурғановат доштани миллати тоҷик ҳам даҳон намекушоем. Аз Борбади Марвазиву, Рӯдакиву Беҳзод ва ҳоказоҳои дигар намегуем. Чун “инҳо ҳама моли таъриханд” ва бо гумони ғолиб аксари зиёиёну аҳли фарҳанг, рӯзномахонону китобхонон ва аз ҳама муҳим нафароне, ки ба истилоҳ “соҳибон”-и фарҳанганду имрӯз “нигаҳбон”-ии фарҳанг ба зиммаи онҳост, аз чӣ будану чӣ манзалат доштани фарҳанги тоҷик хуб огаҳанд.

Масъала имрӯзи фарҳанги мост, ки рӯз аз рӯз ба тангно рафтану ба чолишҳои нав ба нав гирифтор гаштани он эҳсос мешавад. 
Файласуфи немис Фридрих Нитсше зиндагиро бидуни мусиқӣ иштибоҳ хонда буд. Шекспир, драматурги англис бошад мусиқиро саркубкунандаи ғам меномид. Афлотун бар ин бовар буд, ки мусиқӣ илҳомбахши кулли ҷаҳон аст. Он рӯҳро боли парвоз медиҳад ва аз ҳама чизҳое, ки дар ҷаҳон вуҷуд дорад, лаззат бурданро меомӯзонад. Ба қавли ӯ мусиқӣ таҷассумгарӣ зебоӣ ва ҳама чизҳое, ки дар ҷаҳон аст, мебошад. Аммо...

Бояд бингарем, ки имрӯз мусиқии мо ба кадом самт равона аст. Он то куҷо метавонад саркубкунандаи ғам бошад? То куҷо метавонем бар ин бовар бошем, ки зиндагии мо бидуни мусиқии имрӯза иштибоҳ аст? Ва то куҷо бо ин роҳгумиву “сари поворот”-ҳо дар санъати мусиқӣ лаззати зебоиро метавонем чашем? Ин ва чанд суоли дигаранд, ки  масъулини фарҳангу адабро мебояд ба ин суолҳо ҷавоб гуянд.
“Сари поворот”

Ин ибораест, ки як соли охир миёни мардум, бахусус насли ҷавон бисёр маъмулу “машҳур” шудааст. Кор то ҷоест, ки вақте дар як нишасти Вазорати фарҳанг сари масъалаи дар куҷо нишастан “баҳс” шуд, як ходими ин вазорат бо такаллуф гуфт: “Шумо боло гузаштан гиред ман дар ҳамин сари поворот (манзураш наздики дари баромад буд) мешинам”. 

“Сари поворот” ибораи дӯстдоштаи сарояндаи машҳури сомонаҳои интернетӣ ва аксар ҷавонони м кишвар, Қадами Қурбон аст, ки ҳар як клипи гузоштааш дар интернет бахусус каналҳои Ютуб, марзи миллион тамошобинро убур мекунад. Бахусус ба қавли “коршиносон” “нахустин клипи ҳирфаӣ”-и ҷаноби Қадам ба номи “Азизам”, ки рӯзи 25 март сабт ва дар каналҳои Ютуб нашр шуд, дар 5 рӯзи аввал аллакай марзи як миллион тамошобинро убур карду зери он 37 ҳазор нафар лайк гузоштанд. Ин миёни дигар сарояндагони тоҷик натиҷаи рекордӣ маҳсуб мешавад. “Сари поворот”-ро Қадами Қурбон дар миёни аксари сурудаҳояш бо нағмаҳову кайфияти ба худаш хос истифода мебарад. Ӯ қабл аз талаффузи ин ибора садои тормози мошинро мегузорад ва асбоби мусиқиаш (ямаха)-ро ба як ҷониб тоб дода, мегуяд “сари поворотай”. Вақте мо хостем асрори инро аз худи ҳунарманд пурсем, писараш занги моро бардошту бо баҳонаи он ки падараш дар деҳа асту ба телефон дастрасӣ надорад, аз суҳбат бо мо худдорӣ кард.

Давлатшоева Мавҷуда, як корманди Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пайи риоя нагардидани меъёрҳои забон аз ҷониби овозхонон гуфт: “Кумита вазифадор аст, ки танҳо сурудаҳои ҳунармандони касбӣ ва онҳоеро, ки тариқи телевизиону радиоҳо овозхонӣ мекунанд, назорат барад. Мо ду сол боз вобаста ба ҳамин мавзуъ аз болои телевизиону радиоҳо кор бурда истодаем ва дар ин муддати корӣ натиҷаҳои назаррасеро ҳам ба даст овардем”. 

Вале хонум Мавҷуда доир ба назорати сомонаҳои интернетиву шабакаҳои иҷтимоӣ, ки аслан чунин сурудҳо бештар дар ин ҷойҳо пахшу паҳн мешаванд, гуфт, ки кумита ҳеҷ тасмимеро рӯи даст надорад ва ин танҳо вазифаи Кумитаи забон ва истилоҳот нест. “Назорату риояи меъёри забон танҳо кори кумитаи мо нест. Дар ин масъала тамоми аҳли ҷомеа, махсусан ниҳоди махсуси вобастаи фарҳангу санъат - Вазорати фарҳангро мебояд масъул бошад,” – афзуд М. Давлатшоева.

Рӯзноманигор Ҷамшеди Сабоҳиддин дар ин масъала андешаҳои Давлатшоеваро тақвият дода, бар ин назар аст, ки дар тамоми самтҳо бояд гуногунназарӣ дида шавад: “Аз оне, ки сурудаҳои Қадами Қурбон ба завқи чанд нафар мувофиқ нест, маънои онро надорад, ки ӯ гунаҳгор аст. Агар ӯ воқеан гунаҳгор асту дар вайрон кардани меъёрҳои санъати мусиқӣ айбдор мешавад, пас чаро сурудаҳои ӯ ҳудуди 3-4 миллион тамошобин дорад? Ин маънои онро дорад, ки сурудаҳои ӯ ба завқи мардум созгор аст,”-  мегуяд, ӯ. 

Ҷамшед дар идомаи суҳбаташ аз гуфтаҳои Наполеон Бонапарт, ки “пирӯзӣ  ҳазор падар дораду шикаст ятими кулл мебошад”, мисол оварда зикр кард, ки агар ҳамин сарояндаҳо ҷоизаҳои ҷаҳонӣ ба даст оранд, тамоми ҷомеа аз онҳо пуштибонӣ хоҳанд кард.

Вале Самад Ҳамроев, як сокини шаҳри Душанбе мухолифи андешаҳои боло буда мегуяд:”Бо гумони ғолиб тамошо ва гӯш кардани чунин “суруд”-ҳо бо оҳангу матни хароб далолат аз завқи пасти ин гурӯҳи мухлисон медиҳад. Ҷои пинҳон кардан ҳам нест, ки ин гуна сурудҳоро онҳое тарафдорӣ мекунанд, ки аз китобу китобхонӣ фарсахҳо дуранд. Чуноне ба назар мерасад, аксарияти мухлисони ин қабил сурудҳо муҳоҷирони меҳнатиеанд, ки бо азобе аз мактаби миёна халос шуда, роҳи Русияро пеш гирифтаанд ва чи будани фарҳанг, маънию мазмунро ками андар кам медонанд”.

Вале чуноне ба назар мерасад, то имрӯз Вазорати Фарҳанг ба ғайр аз таҳияи як феҳристе, ки ба ҳунармандони алоҳида ҳуқуқи баргузор кардани консерт ва овозхонӣ дар тӯю маъракаҳои мардумро медод, ҳеҷ иқдомеро дар пайи назорати ҳунармандони мустақил, бахусус нафароне, ки дар сомонаҳои интернетӣ мавқеъ доранд, пеш нагирифтааст. Ва дар вақти суҳбат Мирзоолим Саидов, сардори раёсати санъати Вазорати фарҳанг низ ин гуфтаҳоро тасдиқ кард. 

Саидов ин гуфтаҳояшро ба он асоснок мекунад, ки то имрӯз вазорат  ягон санаде надорад, ки дар асоси он тавонад, фаъолияти ҳунармандони мустақилро назорат кунад ё ба танзим дарорад. “Вале мо айни ҳол тарҳи тағйиру иловаҳоро ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи фарҳанг” ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ пешниҳод кардаем. Агар он аз ҷониби вакилон дастгирӣ ёбад, дар асоси он вазорат метавонад як фишанге барои ҷилавгирӣ аз сурудаҳои пучу бемаънии сарояндаҳои ғайри ҳирфавӣ бошад,”- афзуд М. Саидов.

Ин ҷо боиси ёдоварист, ки тибқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи вокуниши шахсони мансабдор ба маводҳои танқидӣ ва таҳлилии воситаҳои ахбори омма” таҳти рақами 622 ҳар як вазорату корхонаҳо ӯҳдадор ҳастанд, ки ба мақолаҳои таҳлилию танқидии ВАО вокуниш нишон диҳанд. Метавон гуфт, ки Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадоранд, ки ба мақолаҳои чанде пеш нашр кардаи мо:  “Нууули хурӯсум алала... ё нигҳе ба завқи ҳунармандон” №20 (9550) аз 17.05.18, “Пиш-пиш мегӯм “пишкако”-и дарара...” №43 (9773) аз. 25.10.18 ва  “Аз “шӯяк-шӯяк”-и савдогарон то “сартаршон”-и ронандагон” №49 (9579) аз 06. 12.18, вокуниш нишон медоданд. Афсӯс, муҳри хомӯшӣ ба лаб бастаанд...