Агар коргардонӣ намебуд, одамият ин қадар филмҳои ҷаҳониро намедид...

Агар коргардонӣ намебуд, асарҳои нависандагону драматургони ҷаҳонӣ ба мардум наздик ва ошно намешуданд...

Агар коргардонӣ намебуд, намоишномаҳои театрҳои ҷаҳонӣ оламшумул намегаштанд...

Агар коргардонӣ намебуд, намоишу консертҳои сатҳи ҷаҳонӣ то ин ҳад сертамошобин намешуданд...

Агар кикоргардонӣ намебуд, шояд, ки фестивалу озмунҳои байналмилалӣ одӣ ва дилгиркунанда мегузаштанд...

Агар коргардонӣ намебуд, маҳфилу ҷамъомадҳо ба ин васила баргузор намегаштанд...

Агар...

Дар театрҳои пешин, ки пеш аз ихтирои телевизион таъсис ёфта буданду намоишномаҳояшонро ба тамошогарон пешкаш мекарданд, бо сабаби набудани коргардон ҳар ҳунарманде, ки дар саҳна бояд ҳунарнамоӣ мекард аз паси ҳамтои дигари худ баромада суханҳову ҳаракатҳояшро иҷро мекард. Чунин тарзи корро метавон нуқсони калони намоишномаҳои театрии замони пеш номид. Ана, дар ҳамон давра коргардонӣ пайдо шуд. Яъне касоне пушти саҳна омаданд, ки муносибату муошират, омаду рафт, суханронию нақшофарии ҳунарпешагонро танзим мекарданд.

Аз ҳама одами муҳим ва даркорӣ, нафаре, ки дар саҳнаи театру майдони банаворгирӣ бе иҷозати ӯ ҳатто нафас гирифтан “мумкин” нест, шахсе, ки ҳама чизу ҳама корро танзиму назорат мекунад, коргардон аст.

Доир ба буду бош, мушкилоту монеаҳо, паҳлуҳои мусбату манфии касби режиссёрӣ мо бо Арбоби шоистаи ҳунари Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ саррежиссёри Телевизиони Тоҷикистон, устоди ДДФСТ ба номи М. Турсунзода Ҳалим Сангинов суҳбат кардем.

- Салом, Ҳалим Сангинов!

- Ба Шумо ҳам салом!

- Мехоҳам дар хусуси рисолати Шумо, яъне рисолати коргардон суҳбат ороем. Агар мушкиле набошад оғоз кунем...

- Ман омодаам.

- Коргардон кист?

- Коргардон як нафари заминиест, ки як нафарро бо нафари дигар, як гурӯҳро бо гурӯҳи дигар, як тимро ба тамоми аҳолӣ мепайвандад. Ба ибораи дигар коргардон шоҳ ва худои саҳна аст...

- Ба андешаи Ҳалим Сангинов як довталаб ё донишҷӯйи риштаи режиссура бояд вақти дар ихтиёр доштаашро чӣ гуна гузаронад, то ки умедҳои ҷомеаро барбод надиҳад?

- Маълум аст, ки ҳама касбу ихтисос китобу дастурҳои таълимии худро дорад ва инро мо ҳоло аз А то Я гуфта намешинем, зеро ҳар донишҷӯ бояд онҳоро аз худ кунад. Ман кӯшиш мекунам, ки мукаммал посух бигӯям: режиссёршаванда бояд пеш аз ҳама истеъдодеро, ки Худованд ба ӯ додааст, дар худаш кашф кунад. Бисёртар омӯзад. Шахсиятҳои барҷастаи дунёро донад. Фантазия дошта бошад ва билохира вай бо замона ҳамқадам бошад.

- Чаро бояд ҷавонон касби коргардониро интихоб кунанд?

- Коргардонӣ касбе нест, ки онро дилхоҳ нафар интихоб кунад, балки онро бояд аз худ намуд, дарк кард, дӯст дошт. Ин касбест, ки дунёро ба чашми дигар мебояд дид, на ба он чашме, ки ҳар нафар мебинад. Хуллас, ин касбро интихоб намекунанд, инро қабул мекунанд.

- Бисёриҳо бар он назаранд, ки соҳибдипломҳои соҳаҳои гуногун пас аз хатми донишгоҳу доникадаҳо ҷои кор намеёбанд ва ба мушкили бекории кишвари мо меафзоянд. Оё ин тақдир режиссёршавандаҳои ояндаро низ интизор нест?

- Дилхоҳ касбу корро на рӯякӣ, балки бояд хуб ва бо диққат омӯхт. Дар донишгоҳ донишҷӯйи риштаи режиссура назарияву амалияро агар бо аҳамият ва бо фикре, ки чизе мешавам хонад, албатта, ки вай кор намекобад, балки кор ӯро меҷӯяд. Ҳамааш ба худи шахс вобаста аст.

- Чаро касби коргардониро бештар мардҳо интихоб мекунанд?

- Бале, ин дуруст аст. Дар сартосари дунё қариб 80%-и коргардонҳо аз ҷинси мард ҳастанд. Рости гап сабаби асосиашро дақиқан намедонам, аммо тахминан гуфта метавонам, ки бо сабаби душворӣ ва серкорӣ аст.

- Ба коргардон диплом лозим аст?

- Агар ҳадафатон наомӯхтан бошад ва гӯед, ки барои коргардон шудан мактаби олиро хондан шарт нест, пас хато мекунед. Коргардониро бояд омӯхт ва иловатан бисёр хуб омӯхт. Вале агар дар маҷмӯъ бигӯем дар ин соҳа диплом, яъне ҳамон шаҳодатномаи хатм худаш не, балки касбият ва таҳсилоти нафари муайян даркор аст.

- Шумо кафолат дода метавонед, ки донишҷӯёне, ки ба онҳо дарс мегузаред, фардо коргардон мешаванд?

- Агар бачае, ки маро гӯш кунаду вазифаҳои додаамро иҷро кунад, ман ваъда медиҳам, ки аз вай коргардон тайёр карда метавонам.

- То кадом андоза назари он ки коргардон дар худ як нафари дигар дорад дуруст аст?

- Ҳар сенарияе, ки ба ман маъқул шавад, тайёр ҳастам, ки онро то 80% иваз кунам ва аз тахайюли худам илова карда чизи хубтаре созам. Ҳазорҳо маротиба дар майдони банаворгирӣ ман аз баҳри қисми зиёди сенария гузаштаам ва кори дигареро кардаам. Идеяи хуб бисёр вақт дар майдони банаворгирӣ пайдо мешавад. Ин ҳамон нафари дуюми ишора кардаи Шумост. Яъне нафаре, ки худам ҳастам, ҳамонест, ки Ҳалим Сангинов бо муаллиф атрофи сенария маслиҳату мувофиқат карда буданд, аммо коргардон он нафарест, ки дар майдони наворгирӣ аз даруни ман ҷӯш зада мебарояду дигар идеяҳоро ба ман пешниҳод мекунад ва дар мувофиқа бо ҳам онҳоро амалӣ менамоем.

- Ҷавҳари асосии кори коргардонӣ чист?

- Идея, пул, мутахассис ва фазову муҳити мусоид.

- Идея?

- Агар идея набошад, пас коргардонӣ нест ва коргардонӣ набошад, коргардон нест. Мо ҳамеша ба донишҷӯён ёдрас мешавем, ки агар идеяи хуб дошта бошед ҳаргиз онро арзон нафурӯшед, зеро дар коргардонӣ як идея соҳибашро метавонад то 10 сол хӯронаду пӯшонад.

- Оё дар мо идея хариду фурӯш мешавад?

- Дар тамоми ҷаҳон идея фурӯхтаву харида мешавад. Масалан, Голливуд филм месозад, пас аз он идеяи филмро боз ба Болливуд мефурӯшад. Ба ин минвол ман даҳҳо филмро мисол оварда метавонам. Мутаассифона, дар Тоҷикистони мо идеяи хуб ҳам ба фурӯш намеравад, зеро пулдорҳо бисёру фарҳангдӯстон кам ҳастанд. Мисол агар 500 пулдор бошад аз ин миқдор 2 нафарашон ғамхори фарҳанг мебошанд, ки ин наметавонад ба табодули идея ва маҳсули эҷоди коргардонҳо мусоидат кунад.

- Мо каму беш вуҷуд доштани идеяҳоро мушоҳида мекунем, лутфан, мавқеи пулро дар кори коргардонӣ бигӯед.

- Мо як мошини одиро дар филм садама карда наметавонем, ё оинаашро шикаста наметавонем. Филм бояд мусиқии худашро дошта бошад, ки мусиқии аслии симфонӣ ҳоло 8 ҳазор доллар арзиш дорад. Инро касбият мефаҳмад. Агар мо дар филмҳоямон мусиқии аслӣ истифода барем, барои он 50 ҳозор доллар даркор аст ин ҳам бошад танҳо барои як мусиқии филм. Пул бисёр аҳамияти калон дорад дар рушд ва устувории касби коргардонӣ.

- Аз ҳама кори бузурги кардаатон ба фикри худатон чист?

- Бо супориши бевосита ва кӯмаку дастгириҳои бепоёни Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ман ҳамчун коргардон дар ҳаҷми 15 қисм филми “Тоҷикони дунё”-ро сохтам. Мо ҳамроҳи ҳайати корӣ ба кишварҳои Афғонистон, Эрон, Чин, Англия, Ҷопон, Олмон, Италия, Ҳиндустон, Покистон ва дигар давлатҳо сафар карда, аз он давлатҳо зиёда аз 42 миллион нафар тоҷикро пайдо кардем, ба навор гирифтем ва филм сохтем.

- Орзуе, ки дар ин соҳа амалӣ кардан мехоҳед чист?

- Бисёр мехоҳам, ки дар болои китоби “Тоҷикон”-и қаҳрамони халқи Тоҷикистон Бобоҷон Ғафуров кор карда, аз даврони Сомониён то Эмомалӣ Раҳмон филме бо номи “Тоҷикон” бисозам. Албатта як филми бадеи.

- Умри ин касб то кадом андоза дароз аст?

- То вақте об ҳаст инсон ҳам ҳаст, ки ин баҳснопазир аст. Ва метавон гуфт, ки то вақте ки инсоният вуҷуд дорад коргардонӣ ҳам вуҷуд дорад, вале ба зинда мондани коргардон кафолат дода наметавонам, зеро зиндаву мурдани мардум дар ин ё он соҳа ба маҳсули кори онҳо алоқаманд аст.

- Ба фикри Шумо чӣ бояд кард, ки мавқеи коргардонӣ ва коргардон дар ҷомеа чашмрастар гардад?

- Дар телевизион ду равия аст: коргардонӣ ва журналистика. Агар ин ҳар ду бо ҳам наздику қарин бошанд, бешубҳа сатҳу сифати кори телевизион хуб мешавад. Агар ин хел шуд, пас маълум мешавад, ки журналистикаву коргардонӣ вазифаашонро иҷро кардаанд. Ва ин ҷо метавон гуфт, ки ҳар соҳаву ҳар нафар бо андозаи кору меҳнаташ қадру қиммат гирифта, дар ҷомеа чашмрас мегардад.

- Охирсухани Шумо...

- Ба коргардонҳои оянда бурдборӣ, муваффақият, таҳсили хуб, идеяҳои нав, амалишавии орзуҳо ва боварӣ ба фардои нек орзумандам...

Мусоҳиб: Ҳафизуллоҳ ТОҲИРӢ, “ҶТ”

Шиноснома:

 Ҳалим Сангинов соли 1952 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таввалуд шудааст. Соли 1974 Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистонро (ҳозира ДДСФТ) хатм кардааст. Солҳои 1974-75 дар вилояти Витебски давлати Белорусия хизмати ҳарбӣ ба анҷом расонидааст. Аз соли 1975 то соли 1985 ҳамчун режиссёри варзида ва пас аз он то соли 2005 саркоргардон дар Телевизиони Тоҷикистон фаъолияти меҳнатӣ намуда аст. Солҳои 2005-2007 дар телевизиони Сафина низ ба ҳайси коргардон кор кардааст.

Ҳалим Сангинов солҳои 2014-2016 дар НБО Роғун ифои вазифа намуда, вобаста ба рафти кор дар ин иншооти аср як зумра филмҳои ҳуҷҷатӣ таҳия кардааст, ки инҳо - “Биё созем Роғунро”, “Пайкори Роғун”, “Месозамат Роғун”, “Рӯ ба рӯ”, “Асрори лоиҳа”, “Гавҳари меҳр”, “Роғун чист?” ва ғайраҳо мебошанд, ки зиёда аз 30 филмномаро дарбар мегиранд.

То ин вақт бо коргардонии Ҳалим Сангинов садҳо филму намоишномаҳои телевизионӣ рӯйи кор омадаанд. Аз ҷумла, “Тоҷикони дунё”, “Атои саҳна”, “Ғуруб”, “Самаки Айёр”, “Тоҷикистон”, “Рӯ ба хуршед”, “Ширин”, “Гули санг”, “Шумқадам”, “Девори хотира”, “Бузургвор”, “Дарди Ҳошим”, “Армуғони Рухшона”, “Рустам ва Суҳроб”, “Ситораҳои Шарқ”, “Дугонаҳо”, “Чароғаки роҳнамо”, “Наврӯзи аҷам”, “Базми Ҷамшедӣ”, “Салом, фесифал”... мебошанд.

Соли 2018 дар Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳфили “Лабханди ҷавонӣ” таъсис ёфт ва Ҳалим Сангинов сарварии онро ба уҳда дошт.

Ҳалим Сангинов 22-уми апрели соли 1988 сазовори грамотаи фахрии Ҷумҳурии Тоҷикистон шудааст.

Аз 29-уми марти соли 1990 Арбоби шоистаи ҳунари Тоҷикистон аст.