ҶОМЕА
Шанбе 18 Май 2024 11:04
Ҳар яки мо замони мактабхонӣ муаллимони меҳрубоне доштем, ки хеле дӯсташон медоштем, аммо бо гузашти солҳо фаҳмидем, ки фанни онҳоро заррае намедонем. Аксари одамон инро баъди солҳо дарк мекунанд. Барои баҳо додан ва қазоват кардан интизор бояд шуд ва ё... ?
Беҳтараш аз ҳамсуҳбатҳо пурсон мешавем, ки кадоме хубтар аст: муаллими дилсӯзу меҳрубоне, ки таълимаш самаре надодааст ва ё муаллими сахтгиру ҷиддӣ ва серталаб, вале босамар?
Воқеан, муаллимоне ҳастанд, ки барои кор ҷонфидоӣ намекунанд, ба ояндаи шогирдон бетарафанд ва ба қавле на худро азоб медиҳанд, на шогирдонро ва маҳз онҳоро шогирдон дӯст медоранд. Ба хотири он ки онҳо хеле меҳрубону дилсӯзанд.
Аммо бо гузашти шояд як соле аз хатми таълимгоҳ ё зиёдтар аз ин, онҳо бо муаллими сахтгири худ вохӯрдаву чунин гуфтугузор миёнашон сурат мегирад: “Хато кардем, аз дарси он муаллими ғамхору меҳрубонамон чизе наомӯхтем. Хуб, ки шумо нисбат ба мо хеле серталаб будед”.
САХТГИР Ё ЗОЛИМ?
Одатан хонандагон муаллимони сахтгирро, онҳоеро, ки нисбат ба фанни таълимӣ ва азхудкунии барномаи таълимӣ аз ҷониби хонандагон бепарво нестанду аз хонандагон иҷрои онро қотеъона талаб мекунанд, ҳамчун устодони хеле дағалмуомилаву ҷиддӣ қабул мекунанд. Аксаран онҳо ҳаминро ба назари эътибор намегиранд, ки аксар чунин муаллимони сахтгир дар асл ашхоси ҷиддӣ нестанд. Ва бешак, шогирдони ҳамин гуна устодон нисбат ба шогирдони устодони ҳалиму меҳрубон, ки ба қавле ба хонандагон “раҳм” намудаву айбпӯшӣ мекунанд, он фанни таълимиро беҳтар аз худ намуда, дастовардҳои бештар низ доранд. Бархеҳо бар он андешаанд, ки муаллимони меҳрубону “дилсӯз” ба шогирдон хизмати хирсона мекунанд. Илова ба ин ки шогирдон аз чунин муаллим саводу дониши казоӣ гирифта наметавонанд, аксаран танбал ба воя мерасанд.
Кӯдакон ба дарсу тамрин бо ҳар роҳу усул ҳавасманд мешаванд. Агар якеро тавсифу таъриф эҳсоси эътимоднокӣ мебахшад, барои ин дигариро ҳатман водор кардан даркор аст, ба сеюмӣ бошад, ин ҳарду усул таъсире намебахшад. Ба яке писанд аст, ки хатову гуноҳашро рӯирост гуфтаву ҳушдораш бидиҳанд, дигарӣ мехоҳад, аз кору аъмолаш ба хушӣ истиқбол кунанду намуна барои дигарон унвонаш бидиҳанд. Ин аст, ки ба суоли “Чӣ гуна муаллим ба шумо писанд аст: меҳрубон ё сахтгир?” посухҳо гуногунанд.
МУАЛЛИМ БОЯД МЕҲРУБОН БОШАД
“Ман муаллимони меҳрубону мушфиқ ва ботамкинро меписандам, - мегӯяд хонандаи муассисаи таҳсилоти умумии №82-и шаҳри Душанбе Шаҳзода Асадова. – Онҳо кӯшиш мекунанд, то хонандаро дарк кунанд. Оромию хушмуомилагӣ ва сухани хуши муаллим метавонад, хонандаро ба тадрис дилгарм кунад, на ин ки такаббуру дуруштмуомилагӣ ва танбеҳу ҷазо. Мутаассифона, муаллимоне ҳастанд, ки бо хонандагон муомилаи хеле дағалона доранд ва баъзеҳо инро муҳим низ мешуморанд. Рафтори чунин устодон усули таълими “Мактаби куҳна”-и устод Садриддин Айниро ба ёд меорад”.
Ба андешаи Диловар Отабеков, хонандаи яке аз литсейҳои пойтахт барои хонандагони болаёқат, вақте муаллим ба сари хонанда доду фарёд мезанад, ӯро назди дигар ҳамсолонаш бераҳмона танқиду шармсор мекунад, ин обрӯи худи муаллимро дар назди дигар хонандагон коста мегардонад.
“Шахсан намехоҳам дар назди чунин устодон таълим бигирам, - мегӯяд Диловар. - Танқиди шадиди муаллим метавонад хонандаеро, ки шояд тавонад оянда шахси муваффақе бошад, ба як одами танбал табдил диҳад. Шогирдони чунин муаллимон на танҳо оянда, балки ҳамон замони мактабхонӣ низ ҳама гуна хоҳиши дарс хондану илм омӯхтанро аз даст медиҳанд ва кӯшиш мекунанд, ҳарчи бештар аз дарсҳо гурезанду ба дигар корҳо машғул бошанд. Аммо таърифу тавсифи бардурӯғу риёкорона низ хуб нест”.
ҶАБРИ УСТОД БЕҲ ЗИ МЕҲРИ ПАДАР
Мазмун аз нақли як ҳамсуҳбат, ки аз зикри номаш худдорӣ кард: “Ба муаллиме, ки тоза донишгоҳро хатм намудаву ба мактаб ба кор омада буд, синфи 1-ро супориданд. Ӯ духтараки хеле оромтабиату хушмуомилае буд. Дар синф 30 нафар хонанда буд ва ҳангоми дарс касе чи хел ки мехост, рафтор мекард. Мудом доду шавқуни хонандаҳои ин синф ба гӯши ҳама мерасид. Албатта, дар ин синф хонандагони болаёқат низ буданд, аммо хонандагони бетарбияву беодоб ба хондани онҳо халал мерасонданд. Бо вуҷуди чораандешии зиёд волидон низ натавонистанд, рафтори фарзандонашонро тағйир бидиҳанд. Дар натиҷа, баъди ҷамъбасти чорякҳои 1-уму 2-юм маълум шуд, ки тамоми синф барномаи таълимиро аз худ накардаанд. Чаро? Чунки муаллим аз ҳад зиёд меҳрубону ором буд. Дар чунин маврид меҳрубонию гузашт албатта бар зарари хонанда аст. Аз ин рӯ, ман гумон мекунам, ки муаллим ҳатман бояд сахтгиру серталаб бошад. Аммо ин сахтгирӣ бояд андозаву меъёр дошта бошад, то хонанда ба моҳияти он сарфаҳм рафта, аз таълим дилсард нашавад. Сахтгирии оқилона, яъне бе доду фарёд ва мушту лагад. Беҳуда нагуфтаанд, ки: “Ҷабри устод беҳ зи меҳри падар”.
Баҳром Саидхоҷаев, сокини шаҳри Ваҳдат, ки айни ҳол дар муҳоҷират қарор дорад, тарафдори он аст, ки муаллим бояд сахтгиру серталаб бошад. “Замони мактабхонӣ нахуст муаллимони сахтгирро дӯст намедоштам. Аммо, замоне ки ба синфи мо як муаллими нав омад, андешаам дар ин маврид тағйир ёфт. Ман дӯст намедорам, муаллимеро, ки дар ҳузураш хонандаҳо озодона баҳсу пархош мекунанду ӯ гӯё ки чизеро надидааст, оромона ба ин менигарад, эҳтиром намекунам муаллимеро, ки дар ҳузураш хонандаҳо матни вазифаи хонагиро аз якдигар рӯбардор мекунанд ва ӯ ин ҳамаро назора карда, чизе намегӯяду боз баҳои 5 ҳам мегузорад. Мо чунин муаллим доштем ва дар як муддати муайяне, ки ба мо “таълим” дод, аз ӯ чизе наомӯхтем. Аслан, муаллим бояд сахтгиру серталаб бошад, аммо дар баробари ин боз тавонад дасти шафқат ба сари хонанда гузоштаву ба ақидаҳои ӯ низ эҳтиром гузорад. Яъне, на сахтгири золим, балки сахтгири боадолат бошад”.
ҲАР ЧИЗЕ МЕЪЁР ДОРАД
Модари ҷавон Шаҳноза Саидова, сокини пойтахт андешаҳояшро атрофи ин мавзуъ чунин баён намуд: “Фарзандам дар синфи 2 мехонад. Муаллимаш ҷавони хеле хушмуомилаву оромтабиат асту хонандагон ба ӯ унс гирифтаанд. Чанд муддат чӣ мушкиле пеш омаду муаллимашонро иваз карданд. Ҳамон рӯзи аввале, ки муаллими нав дар он синф дарс гузашт, фарзанди ман бо қошу қавоқи овезон ба хона омаду пурсид, ки “Чаро муаллими нав ба сари мо дод мезанад, чӣ магар ӯ ором гап зада наметавонад?”. Хуллас, гуфтаниам, ки сахтгирӣ низ меъёр дорад”.
Собиқадори соҳаи маориф Туҳфа Усмонова мегӯяд: “Муаллим дар як вақт ҳам сахтгиру серталаб бошад ва ҳам меҳрубон, чунки ҷиддияту сахтгирии барзиёд хонандаро аз таълиму тадрис гурезон месозаду меҳрубонӣ ва гузашти барзиёд танбалу фориғбол. Имрӯз кори муаллим каме душвортар аст, чун хонандаҳо хеле эркаю нозпарвард шудаанд. Замони мактабхонии мо муаллимон хеле меҳрубону дилсӯз буданд, вале бо вуҷуди ин як синфро пурра дар ҳолати орому осуда нигоҳ дошта метавонистанд. Барои ҳамин, муаллимро мебояд, мавқеи миёнаро ишғол карда тавонад”.
Беҳтараш аз ҳамсуҳбатҳо пурсон мешавем, ки кадоме хубтар аст: муаллими дилсӯзу меҳрубоне, ки таълимаш самаре надодааст ва ё муаллими сахтгиру ҷиддӣ ва серталаб, вале босамар?
Воқеан, муаллимоне ҳастанд, ки барои кор ҷонфидоӣ намекунанд, ба ояндаи шогирдон бетарафанд ва ба қавле на худро азоб медиҳанд, на шогирдонро ва маҳз онҳоро шогирдон дӯст медоранд. Ба хотири он ки онҳо хеле меҳрубону дилсӯзанд.
Аммо бо гузашти шояд як соле аз хатми таълимгоҳ ё зиёдтар аз ин, онҳо бо муаллими сахтгири худ вохӯрдаву чунин гуфтугузор миёнашон сурат мегирад: “Хато кардем, аз дарси он муаллими ғамхору меҳрубонамон чизе наомӯхтем. Хуб, ки шумо нисбат ба мо хеле серталаб будед”.
САХТГИР Ё ЗОЛИМ?
Одатан хонандагон муаллимони сахтгирро, онҳоеро, ки нисбат ба фанни таълимӣ ва азхудкунии барномаи таълимӣ аз ҷониби хонандагон бепарво нестанду аз хонандагон иҷрои онро қотеъона талаб мекунанд, ҳамчун устодони хеле дағалмуомилаву ҷиддӣ қабул мекунанд. Аксаран онҳо ҳаминро ба назари эътибор намегиранд, ки аксар чунин муаллимони сахтгир дар асл ашхоси ҷиддӣ нестанд. Ва бешак, шогирдони ҳамин гуна устодон нисбат ба шогирдони устодони ҳалиму меҳрубон, ки ба қавле ба хонандагон “раҳм” намудаву айбпӯшӣ мекунанд, он фанни таълимиро беҳтар аз худ намуда, дастовардҳои бештар низ доранд. Бархеҳо бар он андешаанд, ки муаллимони меҳрубону “дилсӯз” ба шогирдон хизмати хирсона мекунанд. Илова ба ин ки шогирдон аз чунин муаллим саводу дониши казоӣ гирифта наметавонанд, аксаран танбал ба воя мерасанд.
Кӯдакон ба дарсу тамрин бо ҳар роҳу усул ҳавасманд мешаванд. Агар якеро тавсифу таъриф эҳсоси эътимоднокӣ мебахшад, барои ин дигариро ҳатман водор кардан даркор аст, ба сеюмӣ бошад, ин ҳарду усул таъсире намебахшад. Ба яке писанд аст, ки хатову гуноҳашро рӯирост гуфтаву ҳушдораш бидиҳанд, дигарӣ мехоҳад, аз кору аъмолаш ба хушӣ истиқбол кунанду намуна барои дигарон унвонаш бидиҳанд. Ин аст, ки ба суоли “Чӣ гуна муаллим ба шумо писанд аст: меҳрубон ё сахтгир?” посухҳо гуногунанд.
МУАЛЛИМ БОЯД МЕҲРУБОН БОШАД
“Ман муаллимони меҳрубону мушфиқ ва ботамкинро меписандам, - мегӯяд хонандаи муассисаи таҳсилоти умумии №82-и шаҳри Душанбе Шаҳзода Асадова. – Онҳо кӯшиш мекунанд, то хонандаро дарк кунанд. Оромию хушмуомилагӣ ва сухани хуши муаллим метавонад, хонандаро ба тадрис дилгарм кунад, на ин ки такаббуру дуруштмуомилагӣ ва танбеҳу ҷазо. Мутаассифона, муаллимоне ҳастанд, ки бо хонандагон муомилаи хеле дағалона доранд ва баъзеҳо инро муҳим низ мешуморанд. Рафтори чунин устодон усули таълими “Мактаби куҳна”-и устод Садриддин Айниро ба ёд меорад”.
Ба андешаи Диловар Отабеков, хонандаи яке аз литсейҳои пойтахт барои хонандагони болаёқат, вақте муаллим ба сари хонанда доду фарёд мезанад, ӯро назди дигар ҳамсолонаш бераҳмона танқиду шармсор мекунад, ин обрӯи худи муаллимро дар назди дигар хонандагон коста мегардонад.
“Шахсан намехоҳам дар назди чунин устодон таълим бигирам, - мегӯяд Диловар. - Танқиди шадиди муаллим метавонад хонандаеро, ки шояд тавонад оянда шахси муваффақе бошад, ба як одами танбал табдил диҳад. Шогирдони чунин муаллимон на танҳо оянда, балки ҳамон замони мактабхонӣ низ ҳама гуна хоҳиши дарс хондану илм омӯхтанро аз даст медиҳанд ва кӯшиш мекунанд, ҳарчи бештар аз дарсҳо гурезанду ба дигар корҳо машғул бошанд. Аммо таърифу тавсифи бардурӯғу риёкорона низ хуб нест”.
ҶАБРИ УСТОД БЕҲ ЗИ МЕҲРИ ПАДАР
Мазмун аз нақли як ҳамсуҳбат, ки аз зикри номаш худдорӣ кард: “Ба муаллиме, ки тоза донишгоҳро хатм намудаву ба мактаб ба кор омада буд, синфи 1-ро супориданд. Ӯ духтараки хеле оромтабиату хушмуомилае буд. Дар синф 30 нафар хонанда буд ва ҳангоми дарс касе чи хел ки мехост, рафтор мекард. Мудом доду шавқуни хонандаҳои ин синф ба гӯши ҳама мерасид. Албатта, дар ин синф хонандагони болаёқат низ буданд, аммо хонандагони бетарбияву беодоб ба хондани онҳо халал мерасонданд. Бо вуҷуди чораандешии зиёд волидон низ натавонистанд, рафтори фарзандонашонро тағйир бидиҳанд. Дар натиҷа, баъди ҷамъбасти чорякҳои 1-уму 2-юм маълум шуд, ки тамоми синф барномаи таълимиро аз худ накардаанд. Чаро? Чунки муаллим аз ҳад зиёд меҳрубону ором буд. Дар чунин маврид меҳрубонию гузашт албатта бар зарари хонанда аст. Аз ин рӯ, ман гумон мекунам, ки муаллим ҳатман бояд сахтгиру серталаб бошад. Аммо ин сахтгирӣ бояд андозаву меъёр дошта бошад, то хонанда ба моҳияти он сарфаҳм рафта, аз таълим дилсард нашавад. Сахтгирии оқилона, яъне бе доду фарёд ва мушту лагад. Беҳуда нагуфтаанд, ки: “Ҷабри устод беҳ зи меҳри падар”.
Баҳром Саидхоҷаев, сокини шаҳри Ваҳдат, ки айни ҳол дар муҳоҷират қарор дорад, тарафдори он аст, ки муаллим бояд сахтгиру серталаб бошад. “Замони мактабхонӣ нахуст муаллимони сахтгирро дӯст намедоштам. Аммо, замоне ки ба синфи мо як муаллими нав омад, андешаам дар ин маврид тағйир ёфт. Ман дӯст намедорам, муаллимеро, ки дар ҳузураш хонандаҳо озодона баҳсу пархош мекунанду ӯ гӯё ки чизеро надидааст, оромона ба ин менигарад, эҳтиром намекунам муаллимеро, ки дар ҳузураш хонандаҳо матни вазифаи хонагиро аз якдигар рӯбардор мекунанд ва ӯ ин ҳамаро назора карда, чизе намегӯяду боз баҳои 5 ҳам мегузорад. Мо чунин муаллим доштем ва дар як муддати муайяне, ки ба мо “таълим” дод, аз ӯ чизе наомӯхтем. Аслан, муаллим бояд сахтгиру серталаб бошад, аммо дар баробари ин боз тавонад дасти шафқат ба сари хонанда гузоштаву ба ақидаҳои ӯ низ эҳтиром гузорад. Яъне, на сахтгири золим, балки сахтгири боадолат бошад”.
ҲАР ЧИЗЕ МЕЪЁР ДОРАД
Модари ҷавон Шаҳноза Саидова, сокини пойтахт андешаҳояшро атрофи ин мавзуъ чунин баён намуд: “Фарзандам дар синфи 2 мехонад. Муаллимаш ҷавони хеле хушмуомилаву оромтабиат асту хонандагон ба ӯ унс гирифтаанд. Чанд муддат чӣ мушкиле пеш омаду муаллимашонро иваз карданд. Ҳамон рӯзи аввале, ки муаллими нав дар он синф дарс гузашт, фарзанди ман бо қошу қавоқи овезон ба хона омаду пурсид, ки “Чаро муаллими нав ба сари мо дод мезанад, чӣ магар ӯ ором гап зада наметавонад?”. Хуллас, гуфтаниам, ки сахтгирӣ низ меъёр дорад”.
Собиқадори соҳаи маориф Туҳфа Усмонова мегӯяд: “Муаллим дар як вақт ҳам сахтгиру серталаб бошад ва ҳам меҳрубон, чунки ҷиддияту сахтгирии барзиёд хонандаро аз таълиму тадрис гурезон месозаду меҳрубонӣ ва гузашти барзиёд танбалу фориғбол. Имрӯз кори муаллим каме душвортар аст, чун хонандаҳо хеле эркаю нозпарвард шудаанд. Замони мактабхонии мо муаллимон хеле меҳрубону дилсӯз буданд, вале бо вуҷуди ин як синфро пурра дар ҳолати орому осуда нигоҳ дошта метавонистанд. Барои ҳамин, муаллимро мебояд, мавқеи миёнаро ишғол карда тавонад”.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед