Ба озмуни "Раиятпарвар"

Агар шахс бори аввал аз ағбаи Кӯйтезак гузар карда, ба дарёи беҳудуди Аличор назар афканад, гумон мекунад, ки ин ҷо биёбони мурда аст. Дар даштҳои беканору доманфарохи ин водӣ ягон дарахт ба назар намерасад. Дар ҳавои сард паранда ҳам парвоз намекунад. Дар фасли сармо ҳатто таҷҳизоти техникӣ, аз қабили дастгоҳҳои наворбардорию суратгирӣ низ аз кор мемонад. Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда, дар ин ҷо тоҷикону қирғизҳо садсолаҳо боз бо ҳам дар фазои ҳамдигарфаҳмиву эҳтироми ҳамдигар зиндагӣ мекунанд. Шояд таъсири шароити тоқатфарсои ҷуғрофӣ бошад, ки сокинони ин минтақа нисбат ба ҳамдигар хеле қарину меҳрубонанд.

То соли 1995 рӯзгори сокинони Аличор ранги дигар дошт. Барқ набуд, хонаҳои мардум сарду торик буд. Аз ғизову пӯшока низ на ҳама таъмин буд. Рӯзашон бо машаққат мегузашт. Ба замми ин зимистони соли 1995 нисфи зиёди чорвои сокинон аз хунукии шадид ва сербарфӣ талаф ёфт. Рӯзгори мушкилашон боз ҳам мушкилтар шуд. Вале, хушбахтона, тобистони ҳамон сол воқеае рух дод, ки сатҳи зиндагии сокинони ин минтақаи дурдасти кишварро ба куллӣ тағйир дод.

Ҳангоми сафари хизматӣ ба ин водӣ бо яке аз оқсақолони Аличор Телевалдӣ Чаникулов ҳамсуҳбат гардидем.

- Дар яке аз рӯзҳои моҳи июни соли 1995 осмони водиро абрҳои тираву тор фаро гирифтанд ва мардум аз боду борони шадид ба хонаҳо паноҳ бурданд. Танҳо Чорубай ҷониби шоҳроҳ равон шуд, то ки мабодо мусофире дар роҳ бошад, ӯро ба хона биёрад. Ӯ чунин хислати неке дошт, - гуфт Телевалдӣ. - Доимо ҳар раҳгузарро, хоҳ сайёҳ бошаду хоҳ шикорчӣ ва хоҳ нафари дигар, ҳатман аз шоҳроҳ ба хона меоварду сер мекард ва баъд гуселаш менамуд.

Чорубай бо қадамҳои тезу чолок ба шоҳроҳ наздик шуд, вале мусофиреро дучор наомада, хост ба хона баргардад. Ҳамин вақт дар осмони пур аз гирдбоду борон чархболеро дид, ки печутоб хӯрду бо машаққати зиёд ба замин нишаст. Чорубай, чун одати деринааш, давон-давон назди чархбол рафт. Аз чархбол чанд нафар берун омаданд. Симои ҷавони хушқаду қомат каме гарм тофт, вале ҳарчанд фикр кард, кӣ буданашро ба хотир оварда натавонист. Сокинони деҳа бо шунидани садои чархбол як-як аз хаймаҳояшон берун омаданд. Дар як муддати кӯтоҳ меҳмононро издиҳоми мӯйсафедон иҳота кард. Вале касе аз онҳо ҳатто дар хаёл ҳам надошт, ки онҳо дар шафати Президенти мамлакат қадам мениҳанд. Танҳо баъди муаррифии яке аз меҳмонон мӯйсафедон Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон будани он ҷавони хушқаду қоматро фаҳмида, моту мабҳут шуданд. Охир, ба ин тарафҳо Президенти мамлакат он тараф истад, то ҳол пайи қадами ягон роҳбари баландпоя нарасида буд.

- Дар як муддати кӯтоҳ овозаи ташрифи Президенти мамлакат дар тамоми водӣ паҳн гардиду хурду бузург аз қиравҳо ва чарогоҳҳои гирду атроф ба деҳаи Аличор фурӯ рехт, - ба хотир овард Минкубай Эгамқулов ва илова кард. - Ин хости Худо будааст, ки ба деҳа Сарвари давлат биёяд. Мумкин мардуми деҳа ягон кори хайреро анҷом дода бошанд, ки Худованд Сардори давлатро назди онҳо овардааст. Ё шояд Аличор, ки деҳаи сарироҳист, сокинонаш дар он солҳои душвор аз дуои неки мусофирон баракат ёфтаанд. Ана он рӯзу соат Худованд подоши некиашонро баргардонд: нахустин сафари кории Сарвари давлат дар ноҳияи Мурғоб аз водии Аличор оғоз ёфт.

Асли воқеа чунин буд. Гурӯҳи кории Ҳукумати ҷумҳурӣ зери роҳбарии Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бояд ба маркази ноҳияи Мурғоб мерафт, вале бар асари боду ҳавои номусоид чархбол парвозро давом дода натавониста, иҷборан дар ин деҳа фуруд омад. Гурӯҳи кории Ҳукуматро дар маркази ноҳия интизор буданд ва касе ҳам намедонист, ки Президент дар Аличор фуромада, соате чанд таваққуф намудааст. Он солҳо дар шароити ноҳияи Мурғоб, бахусус водии Аличор, инро фаҳмидан ҳам мумкин набуд. Зеро алоқаи телефонӣ ва дигар хел алоқаҳо низ мавҷуд набуданд.

Қурбонбай Қодиров, духтури касалиҳои дарунӣ, Аълочии тандурустии ҷумҳурӣ Сарвари давлатро бо ҳамсафаронаш ба хонааш таклиф намуд. Вале яке аз тоҷикони муқимӣ - Саодатшо Назаршоев мехост меҳмонон ба хонаи ӯ дароянд. Талоши ҳардуро ҳама мушоҳида мекарданд. Сарвари давлат ҳам бо чеҳраи болида назора мекард ва ниҳоят тасмим гирифт, ки ба хонаи Қурбонбай мефароянд.

- Ҷаноби Олӣ иброз доштанд, ки дар хонаи тоҷикони Помир меҳмон шудааст, вале аз хонаи қирғизони Мурғоб то ҳол дидан накардааст, - ба хотир меорад Телевалдӣ Чаникулов. - Бинобар ин, имрӯз таклифи бародари қирғизамонро қабул медорем, аз ҳолу аҳволи бародарони қирғизамон ҳам бояд бохабар шавем. Моро амри тақдир дар назди хонаашон овардаву як ба хонаашон надароем, нағз намешавад, - гуфтанд Ҷаноби Олӣ ва онҳо ҳамроҳи Қозидавлат Қоимдодов ва чанд оқсақолҳои деҳ ба хонаи Қурбонбай даромаданд. Баъди қадре дам гирифтан Президенти мамлакат бо сокинони деҳаи Аличор ва гирду атрофи он мулоқот ороста, аз зисту зиндагонии онҳо пурсон гардиданд.

Аличориён ба Сарвари давлат шароитҳои зисту зиндагии хешро нақл намуданд ва Президент иброз доштанд, ки тоҷикистониён дар ҳама ҷо, хоҳ дар кӯҳҳои Помир ва хоҳ дар водиҳо, бояд аз беҳтарин шароитҳои зиндагӣ бархурдор бошанд. Ва ваъда доданд, ки дар ҳар ҷодаи зиндагӣ онҳоро дастгирӣ хоҳанд кард.

- Бисёр ҳам одами хоксор будааст Сарвари мамлакат, - қайд намуд бобои Минкубай. - Ба ҳар пурсиш ҷавоб медод, бо мардуми одӣ муомилаи ҳалимона дошт ва ба мо ҳамин хел менамуд, ки гӯё мо солҳо боз бо ҳам шинос ҳастем.



“НИВА”-И ТАЪРИХИИ ЧОРУБАЙ

Мулоқот ба охир расиду Сарвари давлат бояд ба маркази ноҳия, ки ӯро он ҷо мардум интизор буд, мерафт. Вале боду ҳаво ҳанӯз ҳам ба парвози чархбол номусоид меистод. Дар Аличори дурдаст бошад, танҳо Чорубаи накукор мошин дошту халос, як “Нива”-и аз даврони шуравӣ монда, ки он ҳам вайрону валангор буд.

- Аз мактаб омадан замон падарам фармуд, ки мошинро омодаи сафар намоям, - ба хотир меорад писари Чорубай Иброҳим Азимов, ки он вақтҳо мактабхон буд. - Аммо мошинамон аккамулятор, шин ва сӯзишворӣ надошт. “Нива”-ро аз таги ғарами коҳ бароварда, аз чангу ғубори чандинсола тоза кардам. Вақте фаҳмидам, ки дар он Президенти мамлакат сафар мекунад, тамоми вуҷудамро воҳима зер кард. Аз он хавотир будам, ки дар ин роҳи тӯлонӣ онҳо чӣ хел бо ин мошини валангор ба манзил мерасида бошанд.

Ин вақт бошандагони деҳаамон ҷамъ омаданд, то мошини ягонаи Аличорро ба сафари маркази ноҳия бо Президенти мамлакат омода намоянд. Яке аккамулятори “ЗиЛ-130”-ашро оварда, дар мошин насб карду дигаре пайи дарёфти сӯзишворӣ шуд. Резина ҳам ёфт шуду дигар қисмҳои эҳтиётӣ ҳам. Падарам дар паси чамбараки рул нишасту хурсандона ба тарафи ҷойи мулоқот равон шуд. Ман дар курсии паҳлӯяш нишаста, ҳанӯз дар андешаи он будам, ки акнун чӣ мешуда бошад. Вале падарам парвое надошт, баръакс шӯхӣ мекард. Ва хеле хурсанд ҳам буд, ки Президенти мамлакат маҳз савори мошини ӯ мешавад. Вақте ки мо ба ҷойи мулоқот расидему ман ба чеҳраи Сарвари давлат нигоҳ кардам, тамоми воҳимаву ташвишам ба якборагӣ аз байн рафту ҷойи онро ифтихору фараҳмандӣ гирифт. Ба назарам чунин намуд, ки аз чеҳраи ин кас нур меборад ва бовар кардам, ки тамоми корҳо ба хубӣ меанҷоманд.

Президент дар курсии паҳлуи ронанда нишасту чанд нафари дигар дар курсии ақиб. Падарам “Эй халоиқ, бубинед, ки дар мошини ман Президенти мамлакат нишастаанд”, - гӯён мошинро ба пеш равон кард. Аз тирезаи мошин табассуму хандаҳои ширини Сарвари давлат баръало менамуданд.

То Мурғоб бештар аз 100 км роҳ буд. Мошин дар хамгашти роҳ аз назарҳо нопайдо гардиду осмон ҳам соф шуд. Вале Сарвари давлат роҳашро на дар ҳаво, балки дар замин давом дод. Ҳамсафарони ӯ бо чархбол ба маркази ноҳия расида, дар он ҷо Президенти мамлакатро пешвоз гирифтанд. Аз он вақт “Нива”-амон мошини таърихӣ ном гирифт. Одамони зиёде барои харидории ин мошин меомаданд. Баъзеҳо пули калон ҳам пешниҳод мекарданд. Вале ман рад мекардам. Рӯзҳои сахт ҳам доштем, вале мошинро нафурӯхтам, зеро он мошини одӣ набуд. Дар он падарам дар паҳлуи Президенти мамлакат нишаста буданд. Ният кардам, мошинро таъмир карда, ба Президент туҳфа намоям. Чун хотира аз он рӯзи ҳам мушкилу ҳам гуворо, ё дар осорхона ва ё дар хонаи худашон нигоҳ доранд. Бигзор, ҷавонони имрӯзу фардо бинанду фаҳманд, ки мо, падарону бобоёни мо, нисбати Сарвари давлат чӣ гуна эҳтиром доштем ва ин эҳтиром натиҷаи заҳмату ғамхориҳои он кас дар ҳаққи мардум аст. Воқеан, Президенти мамлакат дар охири мулоқот бо аҳли нишаст расм гирифтанд ва имрӯз ин расм хонаи ҳама аличориёнро зеб медиҳад ва боиси ифтихор аст. Зимни хайрухуш бо мардум Сарвари давлат иброз доштанд, ки дар Тоҷикистон ҳар миллату халқият ҳуқуқи баробар доранд ва бояд бо ҳам чун бародар бошанд ва дар ваҳдату ҳамдигарфаҳмӣ Ватанамонро ободу зебо кунем.

ОҒОЗИ ОҒОЗҲО

Ин сафари аввалини Ҷаноби Олӣ ба ин водӣ буд, ки дар дилҳои мардуми нодор ва аз зиндагӣ хаста умеде ба ҳаёти осудаву ободро бедор намуд. Ин сафаре буд, ки ба пешрафти водии баландкӯҳи дурдаст оғоз бахшид. Баъди чанд ҳафта ба водии баландкӯҳи Аличор кӯмаки аввалини Сарвари давлат иборат аз маводи ғизоӣ ворид гардид. Сипас кӯмакҳои Ҳукумати ҷумҳурӣ ба ин минтақа пайиҳам равона гардиданд, ки тавассути ин дастгириҳо аличориён аз батереяҳои офтобӣ, хӯрокаву пӯшока таъмин шуда, имрӯз хонаҳои гарму равшан доранд. Имрӯз аҳли деҳа соҳиби Хонаи фарҳанг, мактаби замонавӣ, интернати наздимактабӣ, бунгоҳи тиббӣ, меҳмонхона, мағозаву ошхона ва дигар нуқтаҳои хизматрасонӣ мебошанд.

Соҳибкорӣ дар ин ҷо ривоҷ ёфтааст. Аз ҳама муҳимаш шоҳроҳи бузурги абрешими навэҳёгашта аз ҳамин деҳа мегузарад. Шабу рӯз мошинҳои калони боркаш, ки тавассути ағбаи Кулма бор мекашонанд, дар Аличор таваққуф мекунанд ва аз ин ҳисоб ошхонаву мағозаҳо ва меҳмонхона сермизоҷанд. Аз ин ҳисоб ҳам даромадашон меафзояду ҳам ҷойи нави корӣ пайдо мешавад.
Минкубой Эгамқулов зимни суҳбат изҳор дошт, ки мо, пиронсолон, ҳафтае як маротиба дар он хонае, ки Сарвари давлат дам гирифтаву ҳамроҳи мо як пиёла чой нӯшида буданд, ҷамъ омада, аз ҳар хусус суҳбат мекунем. Бахусус аз он шукргузорӣ мекунем, ки Ватан тенҷу ором аст, сулҳу салоҳ ҳукмфармост, ҳар рӯз дар мисоли ҳамин як деҳаи кӯчакамон як пешравӣ ба назар мерасад. Ризқу рӯзии аҳли деҳаамон зиёд шуда, Аличор торафт ободу зебо гардида истодааст.

Соли 2008 аз ҷониби Сарвари давлат батареяҳои офтобӣ, мошини ёрии таъҷилӣ ва дигар маводҳо ба бунгоҳи тиббии Аличор тақдим гардид. Писари Чорубай - Иброҳим аз ҳисоби Квотаи президентӣ ба омӯзишгоҳи тиббии шаҳри Хоруғ дохил шуда, онро хатм намуда, дар беморхонаи Аличор чун табиби ҳозиқу ғамхор ба фаъолият шуруъ кард. Акнун бо ин мошини ёрии таъҷилӣ имкон дорад, ҳатто дар дурдасттарин айлоқҷойҳо низ, ки дар маҷмӯъ масоҳати умумии онҳо зиёда аз 642 км - ро ташкил менамояд, одамон ба табобат фаро гирифта шаванд ва агар лозим шавад, беморонро ба Хоруғ, ё Мурғоб баранд.

ПИЁЛАИ БАХОСИЯТ

Бо ҳамин мошини ёрии таъҷилӣ сӯйи яке аз айлоқҷойҳои тобистонаи Қарақрум равона гардидем. Дар он ҷо ҳамсари Қурбонбай Қодиров - Унсун Минаева моро интизор буд. Роҳи дарози беоб ба охир расиду мо ба ҳаймаи бародарони қирғиз расидем. Чун вориди он гардидем, зебоӣ ва тароват моро мафтун кард. Ҳар як кунҷ бо истифода аз ҳунарҳои дастӣ бо риштаҳои гуногунранг оро дода шудааст, ки басо ҷолиб буд. Унсун Минаева 65-сола ҳанӯз дар фасли тобистон бо писару келинаш дар чарогоҳҳои Қарақрум ба чорводорӣ машғул аст. Сари дастархони пурнозу неъмат суханро аз солҳои гузашта - солҳое, ки як бурда нон базӯр ёфт мешуд, оғоз намуд.

- Солҳои 1992-1997-ро солҳои қашшоқӣ гӯем, хато намешавад, - нақл кард Унсун–хола. – Мо, қирғизҳо, аслан чорводорем. Он солҳо дар бисотамон фақат гӯшт доштему халос. Тоҷикони Аличор бошанд, аз Хоруғ орд меоварданд ва ҳамин тавр гӯшту ордамонро бо ҳам медидем. Қирғизҳои шаҳри Ош то замони нооромиҳои маълуми Ош бо мо, қирғизҳои Мурғоб, мисли қирғизҳои навъи дуюм муносибат мекарданд. Дар дидбонгоҳҳои наздисарҳадӣ азобамон медоданд, чизу чораи аз бозори Ош харидаамонро кашида мегирифтанд. Умуман, аз ин тараф бо азоб чизе ба ноҳия ворид мешуд.

Ташрифи Сардори давлат ба Аличор зиндагии моро таровати тоза бахшид. Сериву пурӣ шуд. Хушбахтам аз он ки Сарвари давлат маҳз дар хонаи мо фуромаданду барои ӯ бо дасти худам чой тайёр кардам. Пиёлае, ки дар он Ҷаноби Олӣ чой нӯшида буданд, дар хонадони мо муқаддас ва бебаҳост. Онро дар сандуқам ҷой додаам, ки мабодо нашиканад. Он хотираи беназир аз Президенти кишвар аст. Ҳамин пиёла ба хонадони мо сериву пурӣ овард.

Дар бозгашт ба хонаи сокини дигари Аличор Иса Ризқулов, ки он солҳо омӯзгори мактаб буда, имрӯз даврони пирӣ меронад, даромадем. Ӯ ба хотир овард, ки он солҳо ҳарчанд дар баъзе ҷойҳои мамлакат муқовиматҳо идома дошта бошанд ҳам, дар Аличор оромӣ ҳукмфармо буд. Тоҷикону қирғизони Аличорро нодориҳо аз пештара тифоқтар карда буданд. Вале қашшоқӣ азобамон медод. Ба оянда бо ноумедиву яъс менигаристем. Вале вақте ки Президенти кишвар ба Аличор омаду бо мо суҳбат орост, чашмҳоямон ба ояндаи зиндагӣ кушода гардиду ба роҳи рӯзгор қадамҳои дилпурона гузоштем. “Моро зиндагии беҳтаре дар пеш аст”, - суханони Президентро ба гӯши фарзандонамон ҳалқа задем. Ва ҳамин тавр ҳам шуд. Гапи мӯйсафед Минкубой рост баромад, ки мегуфт: “Ташрифи Ҷаноби Олӣ ба Аличор хости Худо ва фоли нек аст”.

Падари Чорубай - Азим Бекибаев, аз он ки бо дастури Сарвари давлат нафақаи пиронсолии сокинони ноҳияи баландкӯҳи Мурғоб баланд ва барои сокинони ноҳия имтиёзҳои махсус ҷорӣ гардиданд, изҳори сипосгузорӣ намуд.

СОКИНОН САФАРИ НАВБАТИИ ҶАНОБИ ОЛИРО ИНТИЗОРАНД

Баъди чанд соли ин воқеа Президенти кишвар боз ба ноҳияи Мурғоб омаданд. Дар вохӯрии Президент аз ҳар гӯшаву канори ноҳия мардумони зиёде ҷамъ омада буданд. Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронии хеш воқеаи чанд сол пеш дар Аличор рухдодаро ба ҳозирин нақл карда, ногаҳон чашмаш дар қатори сеюми толор ба Чорубай афтод. Президент ӯро шинохта, ба тарафи ӯ қадам партофт. Тамоми толорбудагон барои ин самимияту хоксории Сарвари давлат аз ҷой хеста, калонсолон Сарвари давлатро фарзандвор ба оғӯш гирифтанд.

Президенти кишвар дар он вохӯрӣ ба ҳамаи сокинони ноҳияи Мурғоб, аз ҷумла аличориён, барои меҳнати аҳлона ва хизмати шоёнашон дар пешрафти ин гӯшаи дурдасти кишвар изҳори миннатдорӣ намуданд. Сокинони Аличор ба Сарвари давлат аспи сафед туҳфа намуда, гуфтанд: “Шумо роҳи зиндагии моро сафед кардед, аспи сафед зебандаи Шумост”. Солҳои баъдӣ кушода шудани гузаргоҳи Кулма-Қароқрум ба рушди ҳамаҷонибаи ноҳия роҳи васеъ кушод. Имрӯз маҳз Мурғоб Тоҷикистонро тавассути ду гузаргоҳи аҳамияти байналмилалидошта – Қизил Арт - Саритош ва Кулма – Карасу бо кишварҳои ҳамсоя мепайвандад. Ҳар сол аз 8 то 10 ҳазор мошинҳои боркаш бо зиёда аз 100 ҳазор тонна молу маҳсулоти гуногун аз гузаргоҳи байналмилалии Кулма – Карасу мегузаранд.

Солҳои пеш аҳолии ноҳияи баландкӯҳи Мурғоб аз қувваи барқ танқисӣ мекашид. Ин мушкилоти сокинони ноҳия аз мадди назари Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон берун намонд. Ниёзмандии ноҳияро ба неруи барқ Президенти кишвар соли 2017, баъди сафари навбатиашон ба ин ноҳия дар маҷлиси Ҳукумати мамлакат таъкид карда, дастур доданд, ки мақомоти дахлдор дар ин самт чораҳои бетаъхир роҳандозӣ намоянд. Ширкати “Помир Энерҷи” дар ҳамкорӣ бо Вазорати энергетика ва захираҳои оби кишвар, ҷалби сармояи хориҷӣ аз пайи иҷрои супориши Сарвари мамлакат шуданд. Барои азнавсозии неругоҳи барқи обии ноҳия 7,4 миллион доллари амрикоӣ ҷудо гардид. Канали обгузари нерӯгоҳ комилан аз нав сохта шуда, 2 агрегати он бо таҷҳизоти муосир ҷиҳозонида шуданд. Моҳи сентябри соли 2018 ҳангоми сафари навбатиашон ба ин ноҳияи дурдаст Президенти кишвар тугмаи оғози фаъолияти нерӯгоҳи барқи обиии хурди “Тоҷикистон”-ро пахш карданд. Ба шабакаҳои барқии навбунёди ноҳия 1500 кВт барқ сар дода шуду ташкилоту идораҳо ва манзилҳои истиқоматии аҳолии маркази ноҳия, ҷамоати деҳоти ба номи Гожо Бердибоев бо нури чароғи раҳмонӣ равшан гардид.

Имрӯзҳо сокинони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон интизори онанд, ки Ҷаноби Олӣ ба ин минтақаи дурдасти кишвар омада, бо мардум мулоқот биороянд ва бо чашми худ бубинанд, ки бо ҳидоят ва дастгириҳои ӯ Бадахшон чӣ гуна пеш рафтааст.


Раҳмонқул РАҲМОНҚУЛОВ, сармуҳаррири рӯзномаи “Бадахшон”